Lockout / Tagout, jako jeden ze sposobów na podniesienie bezpieczeństwa pracy w zakładach produkcyjnych

Firma BRADY jest światowym liderem m.in. we wdrożeniach systemów zarządzania i kontroli niebezpiecznych energii podczas prac serwisowych oraz remontów.

Już prawie 100 lat firma Brady oferuje innowacyjne rozwiązania przeznaczone dla wszystkich gałęzi przemysłu. Korporacja Brady jest amerykańskim producentem kompletnych systemów identyfikacji, zabezpieczeń hal produkcyjnych, wyrobów przemysłowych i pracowników. Jej produkty podwyższają poziom bezpieczeństwa oraz wydajności produkcji. Rozwiązania dla Działu Utrzymania Ruchu i BHP to między innymi: znaki bezpieczeństwa, oznaczenia hal produkcyjnych, taśmy antypoślizgowe, odbojniki oraz przede wszystkim systemy LOTO Lockout / Tagout:

• blokady,
• kłódki tagi,
• przywieszki,
• serwis związany z wdrożeniem systemu.

System Lockout / Tagout

Od kilkudziesięciu lat firma Brady wdraża z sukcesami system Lockout / Tagout w zakładach produkcyjnych na całym świecie, od kilku lat także w Polsce, dzięki czemu znacznie podwyższa się bezpieczeństwo pracy, eliminując błędy ludzkie oraz chroniąc pracowników przed wypadkiem. System zarządzania niebezpiecznymi energiami zapewnia bezpieczną pracę podczas napraw i postojów remontowych, chroni maszyny i urządzenia przed uszkodzeniem i ewentualnym zatrzymaniem produkcji.

Coraz więcej zakładów produkcyjnych w Polsce decyduje się na wdrożenie systemu LOTO, dzięki czemu znacznie podwyższa się poziom bezpieczeństwa pracy poprzez eliminację błędów ludzkich oraz ochronę pracowników przed wypadkiem. LOTO to system, który zapewnia bezpieczną pracę podczas napraw i postojów remontowych, chroni zarówno pracowników przed wypadkiem, jak i maszyny i urządzenia przed uszkodzeniem i ewentualnym zatrzymaniem produkcji.

Dlaczego warto wprowadzić program Lockout / Tagout?

Mniejsza wypadkowość i niższe koszty związane z obrażeniami.

Jak wynika ze statystyk, 10–15% śmiertelnych wypadków w miejscu pracy i 15–20% wszystkich wypadków jest związanych z pracami konserwacyjnymi. Do najczęściej odnoszonych w tych wypadkach obrażeń należą złamania, zranienia, amputacje, oparzenia i porażenia. Z uwagi na poważny charakter wielu wypadków, koszty związane z odniesionymi obrażeniami mogą być ogromne.

Krótsze przestoje, większa produktywność.

Dobrze zorganizowany program LOTO, który obejmuje wyraźne znakowanie źródeł zasilania, łatwe w przestrzeganiu procedury i łatwo dostępne narzędzia do nakładania blokad, mogą znacząco skrócić czas wykonywania prac konserwacyjnych i serwisowych. Pracownicy mogą uniknąć czasochłonnych czynności, takich jak śledzenie przebiegu przewodów i obwodów elektrycznych w celu zidentyfikowania odpowiednich punktów kontroli energii. W efekcie prace konserwacyjne są wykonywane sprawniej, czas przestojów ulega skróceniu, a urządzenia pracują z najwyższą wydajnością.

Ograniczenie kosztów pośrednich.

Wypadki mogą mieć duży wpływ na planowanie pracy i produktywność w miejscu pracy. Nieoczekiwane uruchomienie urządzeń może również spowodować istotne uszkodzenie samych maszyn, powiększając kwotę łącznych kosztów o wydatki na naprawę lub wymianę wyposażenia.

Najlepsze praktyki w dziedzinie bezpieczeństwa

Program Lockout / Tagout stał się elementem globalnie uznawanych najlepszych praktyk w dziedzinie bezpieczeństwa wielu branż, a w Stanach Zjednoczonych zyskał status wymogu usankcjonowanego prawnie.

Czym jest LOTO Lockout / Tagout?

LOTO to skrót od Lockout / Tagout, LOCKOUT - blokowanie jest to planowo prowadzone działanie, które obejmuje odłączanie i zabezpieczenie wszelkiej energii zasilającej od maszyn podczas wykonywania na nich remontów lub prac konserwacyjnych. LOCKOUT zabezpiecza pracowników Działu Utrzymania Ruchu przed ponownym załączeniem maszyn, dopóki zabezpieczenie nie zostanie zdjęte. TAGOUT - oznaczenie to z kolei przywieszka (tag) ostrzegająca i informująca pracowników, iż dana maszyna jest wyłączona z eksploatacji. W praktyce, dopóki zawieszki te nie zostaną zdjęte przez osobę, która je założyła, nie jest możliwe uruchomienie maszyny. Zawieszki stosuje się razem z fizycznymi blokadami zakładanymi na punktach odcięcia niebezpiecznych energii

Jaka jest różnica między zablokowaniem a oznaczeniem?

Zablokowanie uniemożliwia komukolwiek fizycznie załączenie maszyny lub jej części. Zablokowanie jest najlepszym sposobem kontroli niebezpiecznej energii. Blokady są to fizyczne zabezpieczenia wyłączników, zaworów itp., tak skonstruowane, aby można je było zamknąć na kłódkę. Maszyny i urządzenia powinny być przystosowane do blokowania punktów odcięcia energii za pomocą kłódki. Oznaczanie używa tabliczek ostrzegawczych i etykiet, które są bezpiecznie przymocowane do urządzenia izolującego energię. Można w tym celu użyć opasek samozaciskowych lub innych trwałych sposobów. Oznaczanie tylko ostrzega, nie udziela takiego samego poziomu zabezpieczenia fizycznego, jak zablokowanie kłódką.

Wszędzie tam, gdzie można użyć zablokowania oprócz oznaczenia, należy to bezwzględnie zawsze wykonać. Oznaczanie nie tylko ostrzega, ale także informuje, kto jest odpowiedzialny za naprawę maszyny, lub urządzenia. W celu podsumowania: zawsze tam, gdzie można maszynę zablokować, użyjemy procedury zablokowania. Jeżeli nie jest to możliwe lub brak sposobu zablokowania, użyjemy system oznaczania, ale wykonamy dodatkowe czynności zabezpieczające np. wyjęcie bezpiecznika, usunięcie ramienia zaworu kulowego itp.

Kompletna gama fizycznych zabezpieczeń wyłączników elektrycznych i wtyczek, zaworów kulowych, zasów z pokrętłem, i innych do wszystkich rodzajów energii obejmuje:

• Zagrożenia elektryczne -Specjalne zabezpieczenia LOCKOUT dla każdego rodzaju wyłączników elektrycznych chronią pracowników przed nieoczekiwanym załączeniem maszyn. To m.in. zabezpieczenia na wyłączniki prądu, przełączniki, wyłączniki remontowe, miniaturowe bezpieczniki „eSy”, bezpieczniki topikowe, bezpieczniki mocy, zabezpieczenia wtyczek, złącz przemysłowych i gniazd elektrycznych
• Zagrożenia mechaniczne – Blokady, które są podstawą systemu LOCKOUT. Umożliwiają zablokowanie każdego rodzaju energii doprowadzanej do maszyn. Energia zgromadzona w maszynach np. ciśnienie oleju w instalacji hydraulicznej może wprowadzić maszynę w ruch. Dlatego też oprócz blokad wyłączników elektrycznych i zaworów na rurociągach stosowane są blokady pneumatyki i hydrauliki.
• Zagrożenia chemiczne - Wszelkie substancje doprowadzane do maszyn za pomocą rurociągów stanowią potencjalne zagrożenie dla pracowników remontujących maszyny. Dlatego stosuje się blokady zaworów kulowych, zasuw z pokrętłem, zaworów motylkowych, blokady linkowe i inne.

Nie tylko blokady

Wszystkie blokady są skonstruowane w taki sposób, aby możliwe było ich zamknięcie na kłódkę.

Należy jednak pamiętać, iż samo stosowanie blokad i zawieszek nie jest całością systemu. Do pełnej funkcjonalności konieczny jest audyt zakładu i stworzenie procedur i instrukcji stanowiskowych uwzględniających istniejące już procedury i przepisy BHP. Ponadto niezbędne jest też przeszkolenie pracowników oraz firm zewnętrznych przeprowadzających remonty maszyn w zakresie stosowania systemu.

Skuteczny program Lockout w 4 etapach

1. Stworzenie zasad i procedur kontrolowania źródeł zasilania (LOTO)

   Pierwszy etap polega na opracowaniu i udokumentowaniu ogólnej procedury Lockout / Tagout, szczegółowo opisującej cele i zakres programu blokowania urządzeń. Podczas tworzenia planu pomyślnego wdrożenia programu LOTO, niezbędne jest przeprowadzenie audytu wszystkich istniejących i potencjalnych niebezpiecznych źródeł zasilania, utworzenie ich listy, opisanie procedur oraz określenie zakresów odpowiedzialności.

   Dlaczego procedury dotyczące blokad zabezpieczających są niezbędne?

   • Procedury pełnią funkcję listy kontrolnej, ułatwiając pracownikom unikanie błędów oraz zmniejszając ryzyko wypadków i obrażeń.
   • Procedury usprawniają nakładanie i zdejmowanie blokad, co z kolei przyczynia się do skrócenia czasu przestoju i zwiększenia wydajności pracy.
2. Identyfikacja wszystkich punktów kontroli zasilania

   W ramach tego etapu należy zlokalizować i czytelnie oznakować wszystkie punkty kontroli zasilania, w tym zawory, przełączniki, wyłączniki i bezpieczniki, umieszczając na nich na stałe odpowiednie etykiety lub zawieszki. Do tego celu można wykorzystać zestawy do tworzenia lub samodzielnego drukowania etykiet w połączeniu z trwałymi materiałami zapewnią niezawodne i wytrzymałe rozwiązania identyfikacyjne.

3. Wyposażenie pracowników autoryzowanych w odpowiednie narzędzia blokad i urządzenia ostrzegawcze

   Brady oferuje kompleksową linię urządzeń i narzędzi Lockout / Tagout — kłódki zabezpieczające, nieprzewodzące lub mosiężne, blokady zaworów, blokady uniwersalne lub wyłączników, zawieszki, etykiety, skrzynki blokowania grupowego, stacje na kłódki i wiele innych produktów!

4. Szkolenie pracowników i promowanie wiedzy na temat bezpiecznych praktyk w miejscu pracy

   Brady oferuje kompleksową linię urządzeń i narzędzi Lockout / Tagout — kłódki zabezpieczające, nieprzewodzące lub mosiężne, blokady zaworów, blokady uniwersalne lub wyłączników, zawieszki, etykiety, skrzynki blokowania grupowego, stacje na kłódki i wiele innych produktów!

W przypadku szkoleń należy uwzględnić wszystkich pracowników i podzielić ich na trzy grupy w zależności od wymaganego poziomu wiedzy:

Poniżej przykład harmonogramu dla profesjonalnie przygotowanego wdrożenia systemu LOTO.

1. Audyt Lockout / Tagout
   • Identyfikacja zagrożeń na każdej z maszyn (punkty odcięcia niebezpiecznej energii)
   • Dobór odpowiednich blokad systemu Lockout (wraz z ilościami)
2. Stworzenie ogólnej koncepcji i pisemnej procedury LOTO
3. Dostarczenie blokad Lockout, kłódek systemowych oraz zawieszek Tagout
4. Oznaczenie maszyn i instalacji dla potrzeb LOTO (lub zakup drukarek do oznaczeń przemysłowych Brady)
5. Stworzenie instrukcji stanowiskowych LOTO (np. w formie Plackardu)
6. Szkolenie w pełnym zakresie dla użytkowników systemu oraz informacyjne dla pozostałych pracowników
7. Audyt sprawdzający działanie systemu LOTO wraz z wnioskami usprawniającymi.

Co na to prawo?

Polskie i europejskie przepisy nie zobowiązują do stosowania systemu LOTO, jednak dyrektywa Unii Europejskiej (89/655 CEE) zobowiązuje do zabezpieczania źródeł energii. Paragraf 2.14 mówi o tym, że sprzęt roboczy musi być wyposażony w łatwo odróżniające się środki, służące do odłączania od wszystkich źródeł energii. Kolejny punkt (czyli Paragraf 2.15) dodaje, iż sprzęt roboczy musi być wyposażony w znaki ostrzegawcze i oznakowanie, mające zasadnicze znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa pracowników.

Polskie przepisy i kodeks pracy również nie wskazują na konieczność stosowania Loto, mimo to wiele firm decyduje się na wdrożenie systemu, aby podnieść bezpieczeństwo pracy w zakładzie. Warto dodać, że dobrze wdrożony system podnosi również prestiż firmy oraz często wpływa na zmianę stawek ubezpieczenia.

Uwaga na błędy

Dla poprawnego funkcjonowania systemu LOTO warto pamiętać o kilku dodatkowych zaleceniach. Najczęstszymi błędami popełnianymi przy próbie wdrożenia systemu Lockout / Tagout to:

• Brak wprowadzenia w formie pisemnej LOCKOUT PROGRAMU/PROCEDURY
• Brak opracowania i stosowania LOCKOUT PROCEDUR MASZYNOWYCH
• Brak przeprowadzania OKRESOWYCH INSPECJI procedur odizolowania energii
• Brak przeprowadzenia SZKOLENIA pracowników
• Brak sprecyzowania zakresu działań i kompetencji pracowników, aby uzyskać ZGODNOŚĆ z wymaganiami
• Brak wystarczającej ilości certyfikowanych BLOKAD NIEBEZPIECZNEJ ENERGII.

System LOTO należy wprowadzać z konsultantem lub firmą posiadającymi referencje i doświadczenie. Pozwoli to na sprawne wdrożenie systemu, który będzie funkcjonalny i jednocześnie „przyjazny użytkownikowi”. Dzięki umiejętnemu doborowi blokad i oznaczeń, ich ilości i rozmieszczeniu oraz dobremu oznaczeniu blokowanych punktów podnosimy prostotę systemu. Należy pamiętać, iż system Lockout często budzi niechęć pracowników, więc uświadomienie i pełne szkolenie wyjaśniające cel i zasady blokowania niebezpiecznej energii wraz z praktycznymi ćwiczeniami są bardzo istotnym punktem całego wdrożenia. Wszystkie te aspekty wpływają na szybkość i jakość wdrożonego systemu przy jego jednoczesnej uniwersalności i prostocie. Tak wdrożony system, i co ważne, używany przez pracowników na pewno będzie dodatkowym elementem podnoszącym bezpieczeństwo pracy w zakładzie, przy jednoczesnej optymalizacji kosztów samego wdrożenia.

Autor artykułu:

Daniel Betlej

Key Account Manager Poland W.H.Brady

Autor jest pracownikiem firmy W.H. Brady, specjalistą w dziedzinie Lockout/Tagout i systemach oznaczeń przemysłowych. Aktywnie zajmuje się wdrożeniami LOTO, przeprowadzaniem audytów i szkoleń w tym zakresie. Uczestniczył w wielu projektach LO / TO w kraju i za granicą.